تحلیل شرایط مورفولوژیک کریدور رودخانه‌ای کن در کلان‌شهر تهران با استفاده از روش MQI

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی .تهران. ایران

2 دانشگاه خوارزمی- دانشکده جغرافیا- گروه جغرافیای طبیعی

چکیده

چکیده

رودخانه ها اصلی ترین عامل تغییردهنده شکل زمین هستند.ژئومورفولوژی رودخانه ای، به مطالعه فرم ها و فرایندهای رودخانه ای و تغییر و تحول آنها ونقش انسان و اثرات متقابل بین آنها می پردازد. رودخانه های شهری یکی از اکوسیستم هایی هستند که به دلیل مداخلات نسنجیده و غیر علمی انسانی مورد تخریب و دستکاری قرار گرفته اند.کریدور رودخانه ای کن به عنوان یکی از رودخانه‌های مهم تهران از این تغییرات مستثنی نبوده است. براثر تغییرات انسانی بستر این رودخانه و کانالیزه کردن آن ، کارکردهای طبیعی و اکولوژیک این رودخانه کاهش یافته و مختل شده است.تغییر در سیما و منظر طبیعی بستر، تغییر در پوشش بستر و پوشش گیاهی، تجاوز به حریم رودخانه، … ازجمله مسائلی است که رودخانه کن در شهر تهران با آن روبروست.هدف این پژوهش بررسی و تحلیل شرایط و کیفیت مورفولوژیک رودخانه کن در شهر تهران با استفاده از مدل MQI است. در این راستا با استفاده از مشاهدات میدانی و تصاویر گوگل ارث ، در طول مسیر ، 6 بازه تعیین و شناسایی شد. پس از بررسی و امتیازدهی 28 شاخص با استفاده از مدل MQI ، بازه 2 یعنی بوستان جوانمردان کیفیت مورفولوژیکی بسیار ضعیف و بازه های 1، 3 و 4 ، کیفیت ضعیف را نشان دادند.تنها دو بازه 5 و 6 در بخش پایینی کریدور یعنی مناطق فرودگاه و معادن شن ، دارای کیفیت متوسطی بودند.در مجموع کیفیت مورفولوژیک کل کریدور رودخانه ای نیز با امتیاز 4/0 معادل ضعیف ارزیابی شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of morphological conditions of Kan river corridor in Tehran metropolis using MQI method

نویسندگان [English]

  • amir ;karam 1
  • amir saffari 1
  • mohammad soleimani 1
  • amir allahyari 2
1 Department of Natural Geography, Faculty of Geographical Sciences, Kharazmi University, Tehran.iran
2 kharazmi University Faculty of Natural Geography Department of Geography
چکیده [English]

Abstract

Rivers are the main factor that changes the shape of the earth. River geomorphology studies the forms and processes of rivers and their change and evolution and the role of humans and the interactions between them. Urban rivers are one of the ecosystems that have been destroyed and manipulated due to ill-considered and unscientific human interventions. The Kan River Corridor, as one of the most important rivers in Tehran, has not been an exception to these changes. Due to human changes in the bed of this river and its canalization, the natural and ecological functions of this river have been reduced and disturbed. The Kan River in Tehran is facing it. The purpose of this study is to investigate and analyze the conditions and morphological quality of the Kan River in Tehran using the MQI model. In this regard, using field observations and Google Earth images, 6 intervals were determined and identified along the way. After reviewing and scoring 28 indicators using MQI model, interval 2, ie Bustan Javanmardan, showed very poor morphological quality and intervals 1, 3 and 4 showed poor quality. Only two intervals 5 and 6 in the lower part of the corridor, ie airport areas. And sand mines were of moderate quality. In general, the morphological quality of the whole river corridor was evaluated as poor with a score of 0.4.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fluovial Geomorphology
  • Morphological Quality
  • Kan River corridor
  • MQI model.Tehran
آل هاشمی، و. (1398). «‌رودخانه‌های شهری و تفکر تاب‌آوری در برابر آشوب سیل، برنامه‌ریزی تاب آور رودخانۀ کن» نشریۀ منظر، 11(47)، 60ـ 73.
اسماعیلی، رضا، ولی‌خانی، ساره، (1393). «ارزیابی و تحلیل شرایط هیدرومورفولوژیکی رودخانۀ لاویج با استفاده از شاخص کیفیت مورفولوژیکی»، مجلۀ پژوهش‏های کمی در ژئومورفولوژی کمی، 2(4). 37 – 53.
ایلانلو، مریم؛ کرم، امیر (1399).« ارزیابی شرایط هیدرومورفولوژیکی رودخانۀ جاجرود با استفاده از روش ‌MQI». نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20(56).
حسین‌زاده، م.، اسماعیلی، ر.، متولی، ص. (1384). «بررسی کارایی سیستم طبقه‏بندی روزگن (Rosgen) مطالعۀ موردی طبقه‏بندی رودخانه‏های بابل و تالار در محدودۀ جلگۀ ساحلی دریای خزر»، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 1(5)، 53 – 66.
دانشپور، س.، پریور، آ. (1392)، «ارتقای کیفیت عملکرد اکولوژیکی و زیباشناختی منظر رود‌دره‏های شهری با استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (روددرۀ کن)‌»، پژوهش‏های محیط زیست، 8.
صفاری، و. (1398). «عوامل و معیارهای مدیریت اکولوژیک محور روددره‌های کلان‏شهر تهران (روددرۀ کن)‌» نشریۀ تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 7(2)، 21-32
صفاری، ا. (1392). «تحلیل مخاطرات زیست‌محیطی و راهبردهای مدیریت پسماند در نواحی روستایی، مطالعۀ موردی: دهستان اجارود مرکزی، شهرستان گرمی»، اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، 2(1)، 71ـ 91.
علائی طالقانی، م.، حاصلی، ف.، احمدی ملاوردی، م. (1392). «ارزیابی نقش انسان در فرسایش کناره‏ای و گسترش جانبی مئآندرهای رودخانۀ گاماسیاب در دشت بیستون»، مجلۀ جغرافیا و پایداری محیط، 3(6)، ۱۰۷ – ۱۲۰.
عیسایی, ا.، یمانی، م .، مقیمی، ا.، جداری عیوضی، ج.، محمدی، ح. (1388)«تأثیر عوامل اکوژئومورفولوژیک بر کیفیت شیمیایی آب مطالعۀ موردی: رودخانۀ کر و دریاچۀ سد درودزن»‌، مجلۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 21(1)، 17-32.
آل شفیعی فومنی، س. (1385). «آب و چالش‌های آن»، فصلنامۀ رشد آموزش جغرافیا، 86(3).
کرم، ا. (1399). ‌«ژئومورفولوژی رودخانه‌ای‌، ارزیابی شرایط مورفولوژیکی رودخانه‌ها». انتشارات جهاد دانشگاهی استان البرز، خوارزمی. تهران
لایقی، ص.، کرم، ا. (1393). «طبقه‏بندی هیدروژئومورفولوژیکی رودخانۀ جاجرود با مدل روزگن»، مجلۀ پژوهش‏های ژئومورفولوژی کمی، 3(3)، ۱۳۰ ۱۴۳.
مقیمی، ا.، صفاری، ا. (1388). «ارزیابی ژئومورفولوژیکی توسعۀ شهری در قلمروی حوضه‏های زهکشی سطحی مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، مدرس علوم انسانی، 1، 1-31.
یعقوب‌نژاد، ن.، اسفندیاری، ف.، اصغری، ص.، کرم، ا.، (1399). «ارزیابی کیفیت مورفولوژیک رودخانۀ طالقان». نشریۀ علمی-پژوهشی مهندسی و مدیریت آبخیز. 12(3)، 657-669
یعقوب‌نژاد، ن.، اسفندیاری، ف.، اصغری، ص.، کرم، ا.، (1399). «ارزیابی وضعیت مورفولوژیکی رودخانۀ طالقان در بازۀ زمانی 2006 تا 2016 ، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی، 9(1)، 67-85
 
Brierly.G., Fryirs, k., Cook, N., Outhet, D., Rain, A., Parsons, L., Healey, M. (2011); "Geomorogplogy in action: linking policy with on-the-ground action through application of the river styles framework", Applied Geography, 31,pp: 1132- 1143.
Buffington, J. M., & Montgomery, D. R. (2013). “Geomorphic classification of rivers. In: Shroder, J.; Wohl, E., ed. Treatise on Geomorphology; Fluvial Geomorphology”, Vol. 9. San Diego, CA: Academic Press. p. 730-767., 730-767..
Golfieri, B., Surian, N., & Hardersen, S. (2018). Towards a more comprehensive assessment of river corridor conditions: A comparison between the Morphological Quality Index and three biotic indices. Ecological Indicators84, 525-534.
Hajek, E.A., Edmonds, D.A (2013); "Is River Avulsion Style Controlled by Floodplain Morphodynamics? Journal of Geology", Geological Society of America, Volume 42, NO. 3, pp: 199-202.
Rigon, E., Moretto, J., Rainato, R., Lenzi, M. A., Zorzi, A (2013); "Evaluation of the Morphological Quality Index in the Cordevole River (Bl, Italy)", Journal of Agricultural Engineering, 3: 103 –113.
Rinaldi, M., Surian, N., Comiti, F., Bussettini, M (2013); "A method for the assessment and analysis of the hydromorphological condition of Italian streams: the Morphological Quality Index (MQI)", Journal of Geomorphology, 180 – 181: 96 – 108.
Rinaldi, M., Surian, N., Comiti, F., Bussettini, M (2013); "A methodological framework for hydromorphological assessment, analysis and monitoring (IDRAIM) aimed at promoting integrated river management", Journal of Geomorphology, pp: 122 – 136.
Rinaldi, M., Belletti, B., Bussettini, M., Comiti, F., Golfieri, B., Lastoria, B., Marchese, E., Nardi , L., Surian, N (2017); "New tools for the hydromorphological assessment and monitoring of European streams", Journal of Environmental Management, Volume 202 (2), pp: 363 – 378.
Scorpio, V., Loy, A., Di Febbraro, M., Rizzo, A., Aucelli, P. (2014); "Hydromorphology Meets Mamal Ecology River Morphological Quality, Recent Channel Adjustments and Otter Resilence", Journal of River Research and Applications, River Res. Applic, pp: 1 – 13.
Yin, J., He, F., Xiong, Y. J., Qiu, G. Y (2016); "Effect of land use/land cover and climate changes on surface runoff in a semi-humid and semi-arid transition zone in Northwest China", Journal of Hidrology and Earth System Science, 212: 1- 23.